Wat kan je als ouder of leerkracht doen?

Heel wat organisaties hebben reeds educatief materiaal (lesmateriaal, affiches, spelletjes, quiz…) ontwikkeld waar je als leerkracht of ouder beroep op kan doen om mediawijsheid aan te leren aan kinderen of jongeren:

Mediawijs, het Vlaams Kenniscentrum Digitale en Mediawijsheid van de Vlaamse overheid en imec vzw, ontwikkelde Nieuws in de Klas. Dit is een educatief project voor leerlingen vanaf de derde graad basisonderwijs, dat inzet op nieuws- en informatiegeletterdheid. Het stimuleert kinderen en jongeren om kritisch en bewust, maar ook actief en creatief om te gaan met nieuws en actualiteit. Voor elke graad uit het secundair onderwijs is er een lessenpakket met video’s, opdrachten en werkbladen: 

• Voor de eerste graad secundair: het lessenpakket Nieuwsmakers 
• Voor de tweede graad secundair: het lessenpakket Feitencheckers
• Voor de derde graad secundair: het lessenpakket Opiniemakers 
• Educatief pakket voor jongeren tussen 13 en 18 jaar: What's New. Dit pakket leert jongeren hoe ze propaganda en complottheorieën kunnen doorprikken via (historische) voorbeelden.
• Mediawijs heeft bovendien een hele pagina rond verkiezingen in een digitale samenleving. Je vindt er ook het lessenpakket “Verkiezingen in de klas” voor leerlingen van de tweede en derde graad secundair onderwijs. Dit pakket bestaat uit vier thema’s met telkens bijhorende methodiek en EDUbox.

Bekijk alle tools en lessenmateriaal van Mediawijs via deze pagina.

VRT NWS maakte in samenwerking met partners zoals imec en Mediawijs verschillende EDUboxen over diverse thema’s voor jongeren uit het secundair onderwijs. EDUbox is gemaakt voor gebruik in de klas, waar leerlingen het onderwerp zelfstandig in handen kunnen nemen. De leerlingen werken in groepjes of individueel met een box gevuld met fiches, die zowel fysiek als digitaal en in interactieve vorm beschikbaar zijn. Deze fiches bevatten stukjes theorie, praktijkoefeningen en opdrachten in combinatie met een uitgebreid digitaal luik met audiovisueel materiaal. In hun catalogus vind je een EDUbox over onder andere nepnieuws, artificiële intelligentie en propaganda.

Op de website van Ketnet voor ouders vind je een pagina met allerlei initiatieven en video's rond mediawijsheid op kindermaat.

EDMO BELUX is een onderzoekshub die desinformatie in België en Luxemburg controleert door internationale deskundigen uit de academische wereld, het maatschappelijk middenveld, de media en journalistiek, factchecking en mediageletterdheid samen te brengen. Op de website van EDMO BELUX vind je een overzicht van de meest geschikte educatieve hulpmiddelen in drie categorieën:

• Leren over nieuws en informatie
• Leren over desinformatie en factchecking
• Meningen vormen en delen         

DROG en Tilt Studio, twee Nederlandse organisaties die werken tegen het verspreiden van desinformatie, hebben in samenwerking met onderzoekers van de Universiteit van Cambridge verschillende serious games ontwikkeld (leeftijd 15 jaar en ouder):

• Harmony square: in dit spel ga je als speler met verschillende manipulatietechnieken aan de slag om mensen in het dorpje te misleiden, verdeeldheid aan te wakkeren en dorpelingen tegen elkaar op te zetten.
• Cat park: in Cat Park bouwt de stad een park alleen voor katten. Je doel is natuurlijk om dat tegen te houden (want wie wil er nou een park alleen voor katten?). Door gebruik te maken van desinformatie technieken, zoals emotioneel taalgebruik en polarisatie, keer je het publiek tegen het park.
• Bad News: In Bad News kruip je in de huid van een nepnieuwsmaker. Aan jou de taak om zo veel mogelijk volgers te krijgen terwijl je je geloofwaardigheid steeds naar een hoger niveau tilt.

Deze serious games leren je de manipulatietechnieken achter desinformatie te begrijpen, door je in de positie te plaatsen van mensen die dergelijke berichten creëren. Ze dienen als het ware als psychologisch ‘vaccin’ tegen desinformatie. Door zelf nepnieuws te maken en technieken onder de knie te krijgen, wordt een cognitieve weerstand opgebouwd  tegen desinformatie. 

Naast het spel is er ook een handleiding voor leerkrachten ontwikkeld om met Cat Park een les te geven over mediageletterdheid. 

De Aanstokerij heeft een spel gemaakt voor leerlingen van de 2e en 3e graad secundair onderwijs dat tot doel heeft om hen kritisch te laten kijken naar nieuwsberichten en hen bewust te maken van verschillende vormen van mis- en desinformatie. Bovendien rijkt het ook handvaten aan om nieuws objectief onder de loep te nemen. Dit spel is enkel beschikbaar in het Nederlands. Speel het spel via deze link: True or False - De Aanstokerij.

Bij StampMedia kan je met jouw klas of groep jongeren een workshop volgen rond mediawijsheid en media maken. De workshops zijn ontwikkeld voor jongeren tussen 16 en 26 jaar, en zijn enkel beschikbaar in het Nederlands. Meer informatie vind je op de website: Een workshop boeken | StampMedia 

De Europese Commissie heeft ook heel wat materiaal ontwikkeld voor leerkrachten rond dit thema: 

• Richtsnoeren voor leerkrachten en onderwijsactoren (basis- en secundair onderwijs) bij het aanpakken van desinformatie en het bevorderen van digitale geletterdheid. Dit document biedt een concrete leidraad voor leerkrachten en onderwijsactoren, waaronder praktische tips, werkplannen en inzichten.
• Een toolkit voor leerkrachten middelbaar onderwijs om hun leerlingen te helpen om bij het surfen feit van fictie te onderscheiden. De toolkit bestaat uit een aanpasbare powerpointpresentatie met instructies.

Het Europees parlement ontwikkelde bovendien een toolkit in kader van de Europese verkiezingen 2024. In deze toolkit vind je leermiddelen waarmee je jongeren de kans kunt geven om hun mening te uiten, met ideeën te komen of vragen te stellen over de Europese verkiezingen. Ook het thema desinformatie komt erin aan bod.

Het Europees gefinancierd project eMedia ontwikkelde een handboek over mediageletterdheid dat als leidraad en inspiratiebron is bedoeld voor leerkrachten. Het handboek geeft inzicht in de invloed van media op de ontwikkeling van jongeren en de rol van nieuwe informatietechnologie bij het manipuleren van de werkelijkheid. Het handboek is beschikbaar in het Frans, Engels, Spaans, Italiaans en Lets.

WAT WAT is een platform voor jongeren dat allerlei thema’s behandelt die jongeren bezig houden. Op de website van WAT WAT vind je verschillende artikels over onder andere fake news en complottheorieën, geschreven op maat van jongeren.