Hoe werkt desinformatie?

Waarom geloven we in desinformatie?

Dit heeft te maken met de manier waarop onze hersenen informatie verwerken. Onze hersenen zijn immers niet goed meer aangepast op de informatiestromen die we vandaag de dag binnen krijgen. Ze zijn als het ware lui, maar tegelijk gericht op snel denken en handelen. Onze hersenen gaan voortdurend op zoek naar bevestiging van overtuigingen en ideeën die we al hebben. Informatie die als bekend, logisch en/of herkenbaar aanvoelt, wordt dus sneller door ons geloofd.

Bovendien proberen we als mens steeds alles om ons heen te begrijpen en dit maakt ons kwetsbaar. Wanneer we een simpele en makkelijk begrijpbare verklaring lezen of horen voor de zaken die om ons heen gebeuren dan zijn onze hersenen daar gevoelig voor. We voelen ons immers veel comfortabeler wanneer we het gevoel hebben dat we de wereld waarin we leven begrijpen.

Desinformatie speelt heel vaak in op emoties die onze aandacht trekken. Als de informatie ons daarnaast ook nog eens persoonlijk raakt en zeer sterk aanleunt bij hoe we zelf denken, dan kan het dus heel snel gebeuren dat we foute informatie voor waar aannemen.

Het is dus belangrijk dat je je niet laat beïnvloeden door één enkele stroom van informatie, maar dat je steeds meerdere stromen van informatie raadpleegt voor je een finaal oordeel vormt.

In deze video van isdatechtzo.nl legt Margriet Sitskoorn, hoogleraar Klinische Neuropsychologie, uit waarom het voor mensen zo moeilijk is om onderscheid te maken tussen echt nieuws en nepnieuws. En welke rol emotie hierbij speelt.

Beïnvloedingstechnieken

Er zijn tal van (beïnvloedings)technieken die worden ingezet om desinformatie te verspreiden. 

Heel wat van deze technieken kunnen ondergebracht worden in de categorie van het technisch manipuleren van informatiesystemen en sociale mediaplatformen.

• Er wordt bijvoorbeeld vaak gebruik gemaakt van geautomatiseerde scripts of (online ro)bots. Een internet bot is een softwareapplicatie die geautomatiseerde taken uitvoert op het internet. Bots worden regelmatig ingezet met als doel om een geselecteerd doelpubliek te beïnvloeden door het te overspoelen met bepaalde boodschappen in de hoop dat er iets blijft hangen. 
• Daarnaast zijn er ook de algoritmes op sociale media. Wanneer we dingen doen op het internet via onze smartphone, computer of tablet, zoals apps gebruiken, online aankopen doen enzoverder, dan levert dat data op die geanalyseerd kan worden. Algoritmes zijn wiskundige formules die al deze data doorzoeken, ordenen en op basis daarvan ons gedrag voorspellen of zelfs sturen. Algoritmes zijn vaak zo gemaakt dat ze inspelen op die bevestigingsdrang van onze hersenen, waardoor ze je dus vaak enkel nog berichten of pagina’s tonen die aansluiten bij jouw (online) gedragspatroon. Zo kom je terecht in een informatiebubbel die voortdurend jouw eigen overtuigingen en ideeën bevestigt en weinig ruimte laat voor alternatieve meningen. 

Daarnaast zijn er ook heel wat technieken die erop gericht zijn om het doelpubliek te manipuleren.

• Zo is er bijvoorbeeld gaslighting. Dit houdt in dat de aanstoker onophoudelijk een vals narratief verspreid waardoor het doelpubliek zijn eigen percepties zodanig in vraag begint te stellen dat het gedesoriënteerd en overstuur raakt.
• Ook trolling wordt vaak gebruikt. Internet trollen zijn internetgebruikers die voor hun eigen plezier (of gewin) online provocerend gedrag vertonen in een poging om zo bij anderen hevige emoties uit te lokken of het online debat weg van het onderwerp te sturen.
• Ook het belang van woorden en taal mag bij desinformatie niet onderschat worden. Zo is er een techniek genaamd framing, namelijk de keuze voor heel specifieke woorden om een bepaalde perceptie van de realiteit aan te moedigen.
• Bovendien worden bij desinformatie ook vaak bepaalde misleidende schrijf of debattechnieken gebruikt, zoals valse argumenten of drogredenen. Een drogreden is een fout in de logica of redenering die zorgt dat het argument eigenlijk nergens op slaat/nietig is/geen stand houdt. 

De Europese Commissie maakte een filmpje over desinformatie en de technieken erachter. Bekijk het filmpje hier.

Op mediawijs.be vind je tips om trollen en nepprofielen te herkennen: Zo herken je trollen of nepprofielen | Mediawijs 

In deze video van isdatechtzo.nl ontdek je hoe trollen precies worden ingezet om foutieve informatie te verspreiden.