Overstromingen - terugblik op 1 maand federale ondersteuningseenheid
De fase van het acute crisisbeheersing na de overstromingen werd eind juli afgerond. We zijn nu in een herstelfase beland. Deze fase, die hoofdzakelijk betrekking heeft op regionale aangelegenheden (huisvesting, afvalbeheer, weg- en waterinfrastructuur, energie, enz.) wordt geleid door het ‘Commissariat Spécial à la Reconstruction’ die door het Waals Gewest is opgericht.
Het einde van de reddingsoperaties betekent echter niet dat de hulpdiensten niet langer betrokken zijn bij de hulpverlening aan de getroffenen.
De minister van Binnenlandse Zaken heeft, in overleg met de Waalse minister-president, beslist om in het ‘Commissariat Spécial à la Reconstruction’ een federale ondersteuningseenheid (CAF) op te richten om de acties van de verschillende federale diensten die op het terrein actief zijn (brandweer, geïntegreerde politie, civiele bescherming, volksgezondheid, defensie, NCCN) en van het Rode Kruis te coördineren.
Deze cel werd op donderdag 5 augustus 2021 opgericht tijdens een door het Nationaal Crisiscentrum georganiseerde bijeenkomst. De CAF begon haar werkzaamheden de volgende dag.
In één maand tijd heeft het CAF 135 schoonmaakoperaties uitgevoerd, de verdeling van bijna 13.000 maaltijden per dag gecoördineerd, vele kilometers rivieroevers schoongemaakt, de psychosociale bijstand aan burgers en aan werknemers van meer dan 45 instellingen (gemeenten of OCMW's) gecoördineerd en geholpen bij de opstart van essentiële openbare diensten.
Een ongeziene situatie vraagt een unieke aanpak. De oprichting van de Federale Ondersteuningscel in de schoot van het ‘Commissariat Spécial à la Reconstruction’ blijkt een goede zaak te zijn voor de coördinatie van de dringende hulpverlening op het terrein, zodat alle slachtoffers zo snel mogelijk geholpen worden bij hun noden.
Annelies Verlinden
Vele uitdagingen
Op basis van hun analyses en overlegmomenten met plaatselijke overheden en burgers werken de partnerdiensten van het CAF sinds 6 augustus aan de volgende uitdagingen :
- Voorzien in de primaire behoeften van de bevolking
Defensie werkt samen met het Rode Kruis, een particuliere dienstverlener die is aangesteld na een contract van de FOD Binnenlandse Zaken en vrijwilligersorganisaties. Ook nu nog worden er elke dag meer dan 13.000 maaltijden bereid en bezorgd.
Toegang tot een warme douche is een van de eerste behoeften van de getroffen bevolking. 94 douchecabines zijn door Defensie en het Rode Kruis in de zwaarst getroffen gemeenten ingericht.
- Herstel van een functionele leefomgeving
De hulpverleningszones, de civiele bescherming, defensie en Service public de Wallonië ondernemen de nodige acties om het afval te verwijderen om zodoende opnieuw een aangename omgeving te creëren voor de bevolking (veiligheid, gezondheid, mobiliteit).
Sinds 6 augustus zijn meer dan 135 opruimacties uitgevoerd. In eerste instantie werden de hoofdwegen vrijgemaakt, evenals de prioritaire locaties die door de gemeentelijke overheden waren aangewezen. In een tweede fase werden de secundaire wegen en de aangrenzende straten vrijgemaakt. De diensten op het terrein hebben ook verscheidene acties uitgevoerd.
De oevers en rivierbeddingen werden ook schoongemaakt om de risico's bij nieuwe zware regenval te beperken
Naast het opruimen van de overstromingen voert de civiele bescherming meer specifieke acties uit, zoals het leegpompen van de beschadigde olietanks van particulieren en overheidsdiensten (scholen, kinderopvang, enz.), zodat deze snel weer over verwarming en warm water kunnen beschikken.
In de nasleep van de overstromingen en in het kader van de werkzaamheden van het CAF hebben de federale en plaatselijke politiediensten een actieplan opgezet om de zwaarst getroffen buurten en opslagplaatsen te beveiligen. De federale politie werkt in het kader van het mobiliteitsplan ook samen met de lokale politiezones.
- Heropstart van openbare diensten
Na de overstromingen werd een groot aantal infrastructuren beschadigd of vernield. De civiele bescherming, defensie en het NCCN ondersteunden de plaatselijke overheden bij het opzetten van containers/kantoren, het leveren van materiaal of het herstellen van gemeenschapsvoorzieningen, scholen, politiebureaus, brandweerkazernes, enz.
- Verlenen van psychosociale zorg (aan slachtoffers en hulpverleners)
De coördinatie van de verschillende actoren is tot stand gebracht om de continuïteit van de tijdens de acute fase ondernomen acties te waarborgen, maar ook om een permanent systeem voor psychosociale steun aan de slachtoffers te ontwikkelen.
Mobiele Rode Kruis-teams zijn op het terrein actief in de zwaarst getroffen gemeenten. De FOD Volksgezondheid en het Provinciaal Coördinatiecomité van Luik hebben ook brochures voor de betrokkenen opgesteld en naar de gemeenten gestuurd, met adviezen en een overzicht van de bestaande hulpverlening.
Het CAF heeft vastgesteld dat bijzondere aandacht moet worden besteed aan hen die met slachtoffers van rampen hebben gewerkt. Sommigen van hen werden geconfronteerd met bijzonder moeilijke situaties. De Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, het Rode Kruis en de Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk werken samen om psychologische steun te verlenen aan de hulpdiensten, maar ook aan de gemeentebesturen en de OCMW's van de zwaarst getroffen gemeenten.
- Beheer van de vele donaties
Een groot aantal giften werd ontvangen door de getroffen gemeenten. De donaties werden opgeslagen op plaatsen die tijdelijk voor crisisbeheer worden gebruikt. Er moet echter een oplossing worden gevonden om de door deze schenkingen ingenomen ruimte vrij te maken, met name in infrastructuren zoals scholen en sporthallen die de gemeenten weer voor hun oorspronkelijke doel willen gebruiken.
Concreet werd een procedure opgezet waarbij verschillende actoren betrokken waren (gemeenten en Rode Kruis het ter beschikking stellen van materiaal om het vervoer te organiseren / civiele bescherming voor het vervoer van de donaties / / Bourse aux dons en Rezonwal voor de coördinatie) om deze schenkingen te beheren. De donaties konden op andere plaatsen ter beschikking worden gesteld, of indien nodig konden liefdadigheidsorganisaties gebruik maken van de overtollige donaties die de slachtoffers van de ramp niet nodig hadden.
Vooruitzichten voor een terugkeer naar een normale situatie
Sinds 6 augustus 2021 hebben de federale ondersteuningseenheid en elk van de daarin vertegenwoordigde diensten uitzonderlijk werk verricht, zowel wat betreft de omvang van de verwezenlijkingen als wat betreft het vermogen om gepaste en innoverende oplossingen te ontwikkelen, die verder gaan dan de gebruikelijke opdrachten van elke dienst.
De vele werkzaamheden komen uiteraard overeen met de omvang van de ramp en de gevolgen ervan. Bijna 270 getroffen gemeenten, tussen 80 en 100.000 slachtoffers, bijna 50.000 getroffen gebouwen. 160.000 ton afval ingezameld tot nu toe.
De federale diensten die bij het CAF betrokken zijn, werken aan een terugkeer naar een normale situatie voor elk van de vermelde uitdagingen.
Sommige projecten worden voltooid (zoals afvalverwijdering), andere zullen nog moeten worden voortgezet, en voor deze projecten werkt het CAF aan een zo spoedig mogelijke terugkeer naar de klassieke structuren van openbare dienstverlening. Zo zal vanaf half september de voedselbedeling naar het Waals Gewest worden overgebracht en zal de coördinatie van de psychosociale hulpverlening aan slachtoffers van rampen worden overgenomen door de ‘SPW Intérieur et Action Sociale’ en de AViQ,...
De federale en Waalse overheid hebben de afgelopen maand intens samengewerkt om de noden van alle slachtoffers zo snel mogelijk te kunnen doen invullen door de beschikbare hulp, en daarbij de hulpdiensten op de meest slachtoffergerichte manier in te zetten. De weg is nog lang, maar de realisaties van de Federale Ondersteuningscel, in samenwerking met het Commissariaat, kunnen hoop geven voor de heropbouw van het rampgebied.
Annelies Verlinden
De aanwezigheid van federale middelen blijft echter onontbeerlijk ter ondersteuning van de regionale en gemeentelijke middelen, om de terugkeer naar een normale situatie te bespoedigen en de indirecte gevolgen te voorkomen van problemen die nog niet volledig zijn opgelost (bijvoorbeeld de impact van het nog steeds aanwezige afval op de gezondheid en de veiligheid).
Defensie, de hulpverleningszones, de civiele bescherming, de federale politie, de FOD Volksgezondheid, het Rode Kruis en het Nationaal Crisiscentrum zullen hun acties binnen de federale ondersteuningseenheid zolang als nodig voortzetten, ten dienste van hun partners en de burgers. Er is overeengekomen dat de federale ondersteuningseenheid binnen het CAF actief zal blijven tot ten minste 30 september.