Einde van het Belgische voorzitterschap

1. Working Party on Justice and Home Affairs information exchange (IXIM) 

Deze werkgroep focust op informatie-uitwisseling in het domein van justitie en binnenlandse zaken. De FOD Binnenlandse Zaken is voorzitter en de directie NTTC (National Travel Targeting Center) van het NCCN is medevoorzitter voor de materie gelinkt aan het verzamelen van passagiersgegevens.  

Deze twee dossiers maken deel uit van de vele projecten : 

a. API Trilogues:  

In december 2022 kwam de Commissie met twee nieuwe reglementeringen voor het verzamelen en voorafgaand doorgeven van passagiersgegevens. Deze regels moeten de grenscontroles verbeteren en bijdragen aan de interne veiligheid van de Unie. Dit is een prioritair thema vermits er jaarlijks meer dan een miljard passagiers door de EU reizen.  

De afgelopen maanden voerde het NTTC (namens de Raad van de Europese Unie) met het Europees Parlement technische onderhandelingen over het beheer van passagiersgegevens. Op 1 maart werden twee teksten goedgekeurd. Ook het COREPER (Comité van Permanente Vertegenwoordigers) ging akkoord op 13 maart en de LIBE-Commissie (commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken) van het Europees Parlement op 19 maart. Eind dit jaar zou het Hongaarse voorzitterschap de teksten moeten aannemen.

b. Harmonisatie van de uitvoering van het arrest van het Hof van Justitie van de EU met betrekking tot de PNR-reglementering 

De PNR-richtlijn van 2016 vraagt een gemeenschappelijke Europese aanpak om terrorisme en zware criminaliteit efficiënt te bestrijden. Het voorzitterschap stelde documenten op als leidraad voor besprekingen over het bewaren van gegevens en informatie-uitwisseling tussen nationale passagiersinformatie-eenheden.  

2. Sub Working Party on Civil Protection – Critical Entities Resilience (PROCIV-CER) 

De PROCIV-CER-werkgroep, voorgezeten door de directie CIPRA (Risicoanalyse) van het NCCN, is een subgroep van de Werkgroep Civiele Bescherming (PROCIV) en richt zich op de weerbaarheid van kritieke infrastructuur (“CER”). Deze werkgroep werd opgericht in december 2022 naar aanleiding van de onderhandelingen over de CER-richtlijn. De werkgroep wil de lidstaten een forum bieden om vraagstukken in verband met de weerbaarheid van kritieke infrastructuur te bespreken.  

Tijdens het Belgische voorzitterschap had deze werkgroep twee hoofddoelstellingen:  

• Voortzetten van de onderhandelingen over het actieplan (“blueprint”) opgestart tijdens het Spaanse voorzitterschap. Dit plan coördineert de grensoverschrijdende verstoringen in de Europese Unie van kritieke infrastructuren. Op 29 mei 2024 werd een unaniem akkoord bereikt en in juni nam de Raad het plan aan.
   
• Monitoring en actualisering van stresstests voor kritieke infrastructuur.
  Stresstests zijn nodig om de weerbaarheid van kritieke infrastructuren in Europa, bijvoorbeeld in de energiesector, te testen en te versterken. De werkgroep presenteerde tijdens de PROCIV-CER-vergaderingen in april en mei de positieve resultaten van deze stresstests.  Ook de Europese Commissie was overtuigd van de kwaliteit ervan.   

3. Horizontal Working-Party on enhancing resilience and countering hybrid threats (WP ERCHT)  

De ERCHT-werkgroep, opgericht in 2019 en gezamenlijk voorgezeten door de FOD Buitenlandse Zaken en de directie CIPRA (Risicoanalyse) van het NCCN, focust op de bestrijding van hybride dreigingen, de versterking van de weerbaarheid van landen en samenlevingen tegen deze dreigingen, de verbetering van de strategische communicatie en de bestrijding van desinformatie. Het biedt een horizontaal overzicht van hybride dreigingen en vergroot zo de samenhang en samenwerking tussen de EU en de lidstaten.

Van een aantal hoofddoelstellingen springen de volgende twee projecten eruit: 

• In de afgelopen zes maanden is een sterke verbinding gelegd met een groot aantal andere werkgroepen die direct of indirect te maken hebben met hybride dreigingen. De aandacht ging naar dossiers als FIMI (Foreign Information Manipulation and Interference) en hybride dreigingen in relatie tot Afrika, economische inmenging en kennisbeveiliging, Moldavië en natuurlijk de Europese verkiezingen. De raadsconclusies over de weerbaarheid rond de Europese verkiezingen zijn een van de belangrijkste verwezenlijkingen van het Belgische voorzitterschap op het vlak van hybride dreigingen. 
   
• Het Belgische voorzitterschap organiseerde een oefening in samenwerking met het Europees Expertisecentrum voor de bestrijding van hybride bedreigingen (Hybrid CoE), het EUISS (Instituut voor veiligheidsstudies van de Europese Unie), het Europees Parlement, de EDEO (Europese Dienst voor extern optreden) en de Europese Commissie.  Dit was de eerste keer dat het Europees Parlement betrokken was bij een oefening van dit type, en ook de eerste keer dat het EUISS en het European Centre of Excellence for Countering Hybrid Threats gezamenlijk een oefening organiseerden in het kader van het HWP ERCHT. De oefening anticipeerde op onze reacties bij een buitenlandse inmenging tijdens de Europese verkiezingen.  

4. The Terrorism Working Party (TWP) 

De directie OSCS (Operational Security and Crisis Support) van het NCCN zat de werkgroep TWP voor die zich concentreert op items gelinkt met terrorisme.

Zij realiseerden onder andere deze twee doelstellingen : 

• In het kader van de radicalisering van vrijgekomen gedetineerden, vestigde het voorzitterschap de aandacht op de European Database of Terrorist Offenders. Deze tool voor risicobeoordeling verzamelt informatie uit vijf lidstaten van de EU (waaronder ook België) over veroordeelde terroristen. Om de meerwaarde van deze databank te onderstrepen, dienden België en Nederland een gezamenlijk voorstel in bij de Commissie. Het voorstel bevat de uitwerking van de volgende stappen in het beheer. 
   
• De werkgroep diende een voorstel in om de contactpunten te identificeren zodat de overheden voor terrorismebestrijding en overheden voor asiel en migratie makkelijker informatie kunnen uitwisselen.  Ze stelden een draaiboek samen met de verschillende systemen en structuren van de lidstaten, goede praktijken en contactpunten.  

Ad Hoc Working Party on preparedness, capability response and resilience to future crises (AHWP Resilience)  

De werkgroep AHWP werd voorgezeten door onze directie Internationale Zaken en concentreert zich op de voorbereiding, de respons en weerbaarheid naar toekomstige crisissen toe.  

Tijdens het voorzitterschap hebben ze gewerkt rond drie doelstellingen : 

1. De getrokken lessen uit de activatie, die nog steeds loopt, van het IPCR-mechanisme voor de Russische aanvalsoorlog in Oekraïne. Het Belgische voorzitterschap bereidde een rapport voor met aanbevelingen om vooral op lange termijn de lopende activatie van het IPCR-mechanisme te verbeteren. 
    
2. De versterking van de grensoverschrijdende samenwerking in het domein van het crisisbeheer. Een rapport over de versterking van de samenwerking belicht verschillende acties ter versterking van de grensoverschrijdende samenwerking op vlak van voorbereiding en crisisbeheer.  Een greep uit de acties: uitwisseling van goede praktijken en te trekken lessen, het uitlichten van bestaande initiatieven, een beeldvorming van de crisisstructuren van de lidstaten, het instellen van efficiënte communicatiekanalen met de Europese instellingen. Een getailleerd stappenplan maakt dit rapport operationeel. Het nieuwe Hongaarse voorzitterschap ging al aan de slag met een aantal punten uit dit stappenplan. 
    
3. Council conclusions on the future of EU crisis management. De AHWP stelde een aantal raadsconclusies op. Het doel is om hiermee op Europees vlak de stem en de behoeften van de lidstaten te laten horen. De werkgroep stuurde de tekst voor bespreking naar het COREPER (Comité van Permanente Vertegenwoordigers). Door de oppositie van een lidstaat werd het voorstel van finaal compromis (REV7) niet unaniem aangenomen. Na verschillende pogingen stopte het Belgische voorzitterschap de onderhandelingen over de raadsconclusies. Het voorzitterschap maakte wel een rapport over aan het COREPER met een overzicht van de discussies, punten van overeenstemming en de nog uit te klaren punten.    

Betrokkenheid in samenwerkingsnetwerken en Europese crisismechanismen 

1. Het IPCR-mechanisme  

Het IPCR-mechanisme (Integrated Political Crisis Response) is een geïntegreerde regeling die bij crisissituaties een politieke crisisrespons op EU-niveau in plaats kan stellen.   

Het Belgische voorzitterschap speelde een rol als voorzitter van rondetafelgesprekken over de Russische oorlogsaanval in Oekraïne en de situatie in het Midden-Oosten. Daarnaast heeft dit voorzitterschap op 24 april ook het IPCR geactiveerd in ”informatie-uitwisselingsmodus”. Dit moet het hoofd bieden aan buitenlandse inmenging in de context van de Europese verkiezingen van 2024, desinformatie, informatiemanipulatie en inmenging in verkiezingsprocessen.

2. Netwerk HSN  

Het HSN (Horizon Scanning Network) is geïntegreerd in het IPCR-mechanisme van de Raad en functioneert als een informeel netwerk. Dit geeft het netwerk een zekere vrijheid en autonomie. Het is een hulpmiddel om potentiële risicosituaties te identificeren vooral met impact op meerdere sectoren die een reactie op strategisch en politiek niveau vragen.  Het Belgische voorzitterschap had de ambitie om een nieuwe dynamiek te geven aan het HSN door de experts van de lidstaten vragenlijsten voor te leggen. De antwoorden leidden tot praktische aanbevelingen waar het volgende voorzitterschap mee aan de slag kan. 

Organisatie van meerdere evenementen   

In het kader van het Belgische voorzitterschap organiseerden verschillende directies van het Nationaal Crisiscentrum 7 evenementen :  

• 29-30/01 :  de 10de vergadering van het Netwerk van directeurs-generaal van de Europese Crisiscentra, georganiseerd door de directie Internationale Zaken. 
• 5-6/03 :  The Future of Travel Intelligence, georganiseerd door het NTTC. 
• 20-21/03 : Large-Scale Evacuations : the role and expectations of citizens, georganiseerd door de directie Noodplanning. 
• 3-4/04 : Pan-European Technology Driven Crisis Management, georganiseerd door de directie ICT. 
• 24-25-26/04 : Hybrid PoC meeting, mede-georganiseerd door de directie CIPRA samen met de FOD Buitenlandse Zaken. 
• 2-3/05 : Innovations in Crisis Communication, georganiseerd door de directie Communicatie. 
• 15-16/05 : The Relevance of psychosocial knowledge for CBRNe emergency planning, georganiseerd door de directie Noodplanning. 

Deze 7 evenementen en conferenties vonden plaats in Brussel, Leuven en Mechelen. Ze brachten 60 sprekers en een 800-tal genodigden samen uit meer dan 32 landen (de 27 lidstaten maar ook uit de USA en de landen van de Schengenzone) en vertegenwoordigers van diverse Europese Instellingen en internationale en Belgische partners.